MINISYMPOSIUM “EENDAAGS CHINEES DANSFESTIVAL IN NEDERLAND”
Dans is een belangrijke kunstvorm die mensen bereikt, raakt en ontroert. Of je nou naar een voorstelling gaat, televisie kijkt of zelf danst: Dans doet wat met je. Dans bindt, boeit en brengt mensen samen. Op 18 maart 2018 presenteerde de bekende Nederlands-Chinese schrijfster Lulu Wang in haar “Lulu Theehuis” een mini-symposium ter ere van het “Eendaags Chinees Dansfestival in Nederland”. Tijdens dit mini-symposium ontmoeten de choreografen en balletdansers / -danseressen van de dansgroep Groundbreakers bekende choreografen en decision makers uit Nederland. Het “Eendaags Chinees Dansfestival in Nederland” is een speciale Chinese avond, samengesteld door het gezelschap Groundbreakers. Voorstellingen van de Groundbreakers staan bekend om hun verhalende, bijna filmische, theatertaal waarbij emoties in de dans sterk voelbaar zijn. De groep zelf presenteert De Kraaiman, een hedendaagse choreografie die één van de bekende verhalen van de zeventiende-eeuwse schrijver Pu Songling tot leven wekt. Spectaculaire live animaties en dansers uit China en Nederland nemen je mee in een hallucinerende wereld die geregeerd wordt door onsterfelijke vogels en goden.
Een unieke samenwerking tussen Nederlandse en Chinese dansmakers.
Het tweede stuk De Borduurster van Wuxi Performing Arts Group is een bijzondere mix van klassiek en Chinees ballet. Het legendarische verhaal gaat over het meisje Xiu Niang dat vecht voor de vrijheid van de vrouw. Groundbreakers geeft dit jaar in Nederland 3 balletvoorstellingen in Tilburg (17 maart 2018), Eindhoven (21 maart 2018) en Den Haag (24 maart 2018). Het hoofddoel van dit mini-symposium was om de uitwisselingen tussen Nederlandse en Chinese top choreografen te stimuleren en een steentje bij te dragen aan de communicatie tussen de choreografen en balletdansers / -danseressen van Nederland en China (met name uit de Jiangsu Provincie).
Yashu Zhang
De bekende prijswinnende danseres in China, Yashu Zhang, verzorgde tijdens het symposium in het Lulu Theehuis een kort optreden met de dansimpressie ‘Schoonheid van Zuid-China’. Zie hiervoor s.v.p.: https://www.youtube.com/watch?v=sj622O73ong
Lulu Wang met haar tolk/vertaalster
Van de Chinese kant waren aanwezig de heer Z. B. Liu, voorzitter van de Associatie van Kunst en Cultuur van de provincie Jiangsu en zijn ambtelijke collega. Eveneens aanwezig de heer Yang Xiaolong, hoofd (Counselor) afdeling cultuur van de Chinese ambassade in Nederland en de heer Huang Hongchang, adjunct directeur van het Chinese Culture Center in Den Haag (CCC). Nederland werd vertegenwoordigd door de heer Henk van der Meulen, directeur van het Koninklijk Conservatorium Den Haag en de bekende choreografe en programmamaker Karin Post.
De heer Z. B. Liu, voorzitter van de Associatie van Kunst en Cultuur van de provincie Jiangsu
De heer Yang Xiaolong, hoofd (Counseler) afdeling cultuur van de Chinese ambassade in Nederland
De heer Huang Hongchang, adjunct directeur van het Chinese Culture Center in Den Haag (CCC)
Na een aantal inleidende sprekers ontstond er een interessante discussie over de verschillen tussen de westerse balletkunst en de Chinese ballettraditie.
Karin Post (Velsen, 1962) volgde haar opleiding aan de Scapino Dansacademie en danste bij verschillende gezelschappen, waaronder Stichting Dansproduktie en Dansgroep Krisztina de Châtel. Verschillende choreografen waaronder Hans van Manen, Ton Simons, Piet Rogie en anderen maakten een choreografie voor haar. Als danser en choreograaf heeft zij altijd de confrontatie gezocht met andere kunstvormen. In 1996 werd ze onderscheiden door de VSCD met de Lucas Hovingprijs voor haar multidisciplinaire voorstelling Vavoom!, waarvoor ze samenwerkte met regisseur Gerardjan Rijnders. In 1992 ontving ze de aanmoedigingsprijs van Stichting Dansersfonds voor de voorstelling True Colour, (met o.a. choreograaf Hans van Manen en beeldend kunstenaar Peter Struycken). Ze initieerde en choreografeerde o.m. de televisiefilms l’Aubette, la grande salle des Fêtes, VPRO 1996, Dans Kreng! NPS 1998 en To a Woman’s Heart, BBC 2000. Daarnaast ontwikkelt ze concepten voor tentoonstellingen en manifestaties (Vanuit de Beweging voor het Groninger Museum; Theater van de Toekomst voor de NDD). Ze heeft onder de noemer Een nieuw Bauhaus een studium generale-project over interdisciplinariteit opgezet aan de Design Academy Eindhoven (2003), en het multidisciplinaire project Snelweg voor de Toneelschool Maastricht. Ze doceert – niet alleen aan dansers maar ook aan beeldende kunst- film- en modestudenten – en ze organiseert workshops met motion capture techniek. Ze was bestuurslid van Kunsten ’92, en commissielid dans o.a. voor de Raad voor Cultuur.
Henk van der Meulen, directeur Koninklijk Conservatorium voor Muziek, werd geboren op 23 april 1955. Hij studeerde muziektheorie bij Adriaan C. Schuurman en aan het Amsterdams Conservatorium. Hij volgde in 1981 de Gulbenkian zomercursus van John Cage en Merce Cunningham en master classes bij Morton Feldman. In 1978 en 1979 was hij pianist in de groep Hoketus (opgericht door Louis Andriessen). Hij was muzikaal directeur van de Stichting Dansproduktie. Daarna werd hij Hoofd Muziek en Dans bij de NPS in Hilversum. Sinds oktober 2008 is Henk van der Meulen directeur van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Van der Meulen componeerde zowel voor de concertpraktijk als voor ballet, theater en film. Werken van hem zijn uitgevoerd in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Israël en de Verenigde Staten door o.a. het Asko Ensemble, Orkest De Volharding, Delta Ensemble, het Nederlands Kamerkoor en het Mondriaan Strijkkwartet. Een aantal van zijn werken werd uitgezonden door de Nederlandse radio en ook in Denemarken, Frankrijk en Israël. In 1980 ontving hij een beurs van het Instituut voor Theateronderzoek in Amsterdam om samen met Judith Herzberg muziektheater te studeren. Dit resulteerde in de kameropera Merg (1986). In 1982 kreeg hij de opdracht nieuwe muziek te componeren bij de klassieke avant garde film Regen van Joris Ivens. Tot zijn composities behoren o.a.: The tower (1992) voor koor (uitgevoerd door het Koor Nieuwe Muziek), Tidal grasp (1992), geschreven voor het Ives ensemble en Bending the Bone (1995), geschreven voor Orkest De Volharding. Het Verhaallandschap, een multimediaproject van Jeffrey Shaw en Dirk Groeneveld, waar Van der Meulen de muziek voor componeerde, is op cd-rom uitgegeven bij De Balie.
Een levendige discussie onder aanvoering van Henk van der Meulen en Karin Post
Fundamentele verschillen tussen ballet en klassieke Chinese dans
In het westen zijn we bekend met ballet en uitvoeringen als de Notenkraker of het Zwanenmeer. Maar er is een andere klassieke dansvorm met een lange geschiedenis die pas recentelijk is losgebarsten op het wereldtoneel. Het heet klassieke Chinese dans. Klassieke Chinese dans is een ongelooflijk veeleisende, verfijnde en expressieve dansvorm. Naast ballet is het een van de meest complete danssystemen die bekend zijn. Tot een paar jaar geleden hadden slechts weinig mensen buiten China ooit gehoord van klassieke Chinese dans. Een belangrijke oorzaak daarvan is dat wanneer Chinese gezelschappen in het buitenland optraden, ze vaak Chinese dans vermengden met ballet, eigentijdse dans, moderne dans en jazz. En dus verliet het publiek het theater met een onduidelijk gevoel over hetgeen zij nu precies gezien hadden. Nu laten de Chinese dansgezelschappen de klassieke Chinese dans in de meest pure vorm zien. Vandaag de dag is de klassieke Chinese dans al bijna een begrip geworden en heeft het enorme invloed op andere kunstvormen gehad. Wat is dan het verschil tussen ballet en klassieke Chinese dans? Beide kunnen ongelooflijk mooi zijn. Beide zijn zeer atletisch en vereisen jarenlang gedisciplineerd hard werken. En toch is het gevoel dat je krijgt bij het kijken naar deze twee dansvormen aanmerkelijk verschillend. Om dit echt te ervaren, moet men een klassieke Chinese dansvoorstelling gaan zien en beleven.
Verschil: Geschiedenis
Ballet heeft een geschiedenis van enige honderden jaren. De geschiedenis kan worden herleid tot aan de Italiaanse renaissance in de 15e eeuw. Ongeveer honderd jaar later werd de kunstvorm gesystematiseerd door Koning Lodewijk XIV. Klassieke Chinese dans heeft haar wortels in vijf millennia Chinese beschaving. De oorsprong gaat terug tot dansen in oude keizerlijke paleizen en volkstradities die generaties lang werden doorgegeven.
Links het traditionele westerse ballet en rechts de Chinese uitvoering hiervan
Het kostuum van de Zonnekoning in het 17e-eeuwse Franse ballet “La Nuit”
Eerste verschil: Geschiedenis
Ballet heeft een geschiedenis van enige honderden jaren. De geschiedenis kan worden herleid tot aan de Italiaanse renaissance in de 15e eeuw. Ongeveer honderd jaar later werd de kunstvorm gesystematiseerd door Koning Lodewijk XIV. Klassieke Chinese dans heeft haar wortels in vijf millennia Chinese beschaving. De oorsprong gaat terug tot dansen in oude keizerlijke paleizen en volkstradities die generaties lang werden doorgegeven. Sommige elementen bleven tot op de dag van vandaag behouden door middel van vechtkunsten, maar hierover straks meer.
Tweede verschil: Training
De geest leidt de vorm, op zo’n manier dat de vorm is doordrongen van bezieling. Innerlijke houding, genaamd yun, benadrukt innerlijke bezieling, ademhaling, intentie, persoonlijk charisma en diepe emotionele expressie. Zowel ballet als klassiek Chinese dans hebben zeer systematische trainingssystemen, maar hun benaderingen zijn anders. De vele trainingsmethoden van ballet beginnen gewoonlijk met voetenwerk en het versterken van de benen en kernspieren. Training leidt vervolgens tot het werken aan de handen, spitzen, dansen met een partner en de technieken van ballet op hoog-niveau. Training voor klassieke Chinese dans bestaat uit drie onderdelen – technische vaardigheden, vorm en innerlijke houding. De technieken van hoog niveau bij klassieke Chinese dans zijn eveneens ongelooflijk veeleisend en bevatten veel bewegingen die bij ballet niet voorkomen. “Vorm” omvat de verscheidenheid aan karakteristieke Chinese bewegingen en houdingen. Maar wellicht het belangrijkste deel van de training is “innerlijke houding”, in het Chinees – yun. Yun is het inwendige gevoel achter een beweging. Het is nauw verbonden met de ademhaling en gemoedstoestand van de danser en weerspiegelt op unieke wijze de persoonlijkheid van de artiest.
Derde verschil: Fysiek
Op professioneel niveau zijn zowel balletdansers als klassieke Chinese dansers ongelooflijk fit, slank en schijnen een onmenselijke flexibiliteit en spiercontrole te hebben. Maar de twee trainingsstijlen leiden ook tot verschillen in het fysiek van de dansers. Eenvoudig gezegd, ballet en klassieke Chinese dans gebruiken de spieren anders. Ballet bouwt voort op de bestaande menselijke anatomie om spieren op een nieuwe manier te ontwikkelen, passend bij de behoeften van ballet. Klassieke Chinese dans gebruikt echter dezelfde spieren die wij in het dagelijks leven gebruiken en vereist geen speciale ontwikkeling hiervan. De spieren die een danser gebruikt bij het lopen, rennen of basketballen zijn dezelfde spieren die in klassieke Chinese dans gebruikt worden. Dus als je een klassieke Chinese danser door de straat ziet lopen, zie je misschien alleen een fit persoon met een fantastische houding en een sierlijke, soepele gang.
Vierde verschil: technieken
Enkele technieken van klassieke Chinese dans
Modern ballet heeft technieken van verschillende kunstvormen geïntegreerd, waaronder klassieke Chinese dans. Maar wanneer traditioneel ballet en klassieke Chinese dans met elkaar vergeleken worden, is er één ding dat mensen uit het publiek dikwijls opvalt en dat is het scala en de moeilijkheidsgraad van de technieken bij klassieke Chinese dans. Draaiingen om de as worden bijvoorbeeld anders uitgevoerd. In ballet is de uitvoering verticaal met het lichaam als een perfecte loodrechte as. Bij klassieke Chinese dans worden deze technieken uitgevoerd waarbij het bovenlichaam naar voren leunt met als resultaat dat de draai op meerdere vlakken plaatsvindt. Een ander voorbeeld zijn de flips (fanteng) van klassieke Chinese dans, welke niet voorkomen bij ballet. Tijdens optredens veroorzaken deze overslagen dikwijls open monden van verbazing. Bij vergissing noemen mensen deze bewegingen “acrobatiek” of “gymnastiek”, maar in werkelijkheid is het omgedraaid. Deze moeilijke overslagen komen daadwerkelijk voort uit klassieke Chinese dans en hebben een geschiedenis van duizenden jaren. Een aantal decennia geleden begonnen Chinese gymnasten deze bewegingen te lenen van klassieke Chinese dans en introduceerden ze tijdens de Olympische Spelen. Dit is hoe de meeste mensen in het westen ze hebben leren kennen en dat is waarom het niet algemeen bekend is waar ze werkelijk vandaan komen.
Vijfde verschil: Relatie tot krijgskunsten
Klassieke Chinese dans heeft een speciale relatie met krijgskunsten die bij ballet niet bestaat
Klassieke Chinese dans en Chinese krijgskunsten kunnen gezien worden als broers die dezelfde talenten hebben maar een andere weg hebben gekozen. In het oude China traden generaals tijdens grootse feestelijkheden in het keizerlijk paleis op voor de keizer. Dezelfde krijgskunstbewegingen die ze op het slagveld gebruikten, werden een kunstvorm, dans. De bewegingen om een speer te ontwijken, bijvoorbeeld, werd een deel van dans in de vorm van een achterwaartse overslag; gelijktijdig een aanval vanaf alle kanten verdedigen werd in dans een sao tang, een “veeg de hal” draai. Het is niet dat de een leidde tot de andere. Maar eerder dat een techniek die voor vechten wordt gebruikt krijgskunst heet en dat dezelfde techniek voor civiele doeleinden dans heet. De Chinese taal geeft hier zelfs een aanwijzing voor – de wu in wu shu (krijgskunsten) en de wu in wu dao (dans) zijn anders geschreven maar worden exact hetzelfde uitgesproken.
Zesde verschil: Culturele invloed
Ballet uit het westen en klassieke Chinese dans uit het oosten vinden hun oorsprong in verschillende culturele erfgoederen. Dit verschil is niet tastbaar, maar misschien dat een voorbeeld dit toe kan lichten. Wanneer je in de westerse cultuur iemand benaderd die je wilt spreken, zou je normaal gesproken in een rechte lijn naar die persoon toe lopen. In traditionele oosterse cultuur zou je die persoon met een omweg benaderen, via een cirkelvormige baan. Dit verschil kan gezien worden in hoe ballet duidelijk lineaire bewegingen benadrukt en klassieke Chinese dans bewegingen benadrukt die rond en continue zijn, zonder onderbrekingen. Ballet kent ook perfecte ronde bewegingen en houdingen, maar in klassieke Chinese dans is rondheid een basiseigenschap die in alle bewegingen terugkomt. De “figuur acht cirkel” (ba zi yuan) is bijvoorbeeld een beweging die lijkt op die van een lint aan een stok. Om voorwaarts te gaan begint de beweging met naar achteren te gaan en om naar links te gaan, gaat het eerst naar rechts – samen vormen ze een figuur acht. Deze beweging kan een kleine handbeweging zijn of een grootse open draai met het hele lichaam. Zo worden lagen van complexiteit toegevoegd aan zelfs de kleinste bewegingen binnen klassieke Chinese dans.
Yuan Chang (圓場) is de technische term voor deze gracieuze ‘zwevende’ stap
Zevende verschil: Voetenwerk van de dames
Een laatste verschil dat gemakkelijk meteen te zien is, is hoe vrouwelijke danseressen over het podium bewegen. In ballet is de beweging vaak op spitzen, met een perfect recht been helemaal tot aan de punt van de tenen gestrekt. Soms beweegt een vrouwelijke balletdanseres ook in grote dramatische stappen die openheid benadrukken. In klassieke Chinese dans bewegen de dames – tenzij ze een techniek uitvoeren – met een snelle hiel-tot-teen mini-stap. Het lijkt niet zozeer alsof ze lopen maar alsof ze over het podium glijden. De beweging is zo snel en soepel dat het lijkt alsof de dansers op een wolk zweven.
Universele kostbaarheden
De ene dansvorm is meer bekend, de ander is minder bekend, maar veel ouder. Ondanks hun verschillen hebben zowel ballet als klassiek Chinese dans echter het vermogen om levendig verhalen te vertellen en ons door middel van mooie kunst diep te raken.
